El bileği elin fonksiyonlarının yerine getirebilmesi için fazlaca mühim role haiz. El bileği, elin hareketleri esnasında hem aşağı yukarı hareketlerin yapılması yanı sıra hem de rotasyon hareketlerinin sağlanmasında rol alıyor. Bu karmaşık hareketlerin yapılması için, dörderli iki sıra halinde dizilmiş kemikler önkol kemikleri ile elin tarak kemikleri içinde köprü görevi yapıyor.

Parmakların hareketin elde eden kirişler, duyusunu elde eden sinirler ve dolaşımını elde eden damar yapıları el bileğinden geçiyor. El ve Mikrocerrahi Uzmanı Prof Dr Bülent Özçelik, meslek hastalığı yada günümüz teknolojisini sıkça kullananlar başta olmak suretiyle pek fazlaca kişinin karşılaşmış olduğu ‘el bileği ağrıları’ ile ilgili sebepleri söyledi ve tedavi şekilleri hakkında bilgiler verdi.

EL BİLEĞİ AĞRISI NEDENLERİ

El ve el bileğinde kronik eklem ağrıları, kitle oluşması, uyuşukluklar ve sinir travmaları sık kullanılan teknolojik cihazlardan kaynaklanabilir. El ve el bileği ağrılarının, bilhassa beyaz yakalı çalışanlar ile cep telefonunu sıkça kullanan gençlerde rastlanmasının sebebini elin gün boyu hep aynı pozisyonda durması ve durağan(durgun) yüklenmeye maruz kalmasıyla gerçekleştiğini söyleyen uzmanlar, elin sürekli aynı hareket aralığından dolayı hasar gördüğünü ifade ediyor.

El bileğinde bununla beraber elin ve parmakların duyusunu elde eden sinirlerin hem pozisyon hem de sürekli bası halinde kalması el bileği seviyesinde bir tünel içinden geçen sinirimizin basıya uğramasını ve elde bilhassa geceleri artan uyuşukluk şikayetinin oluşmasına niçin olabilmektedir. Gene el parmaklarının kullanım pozisyonları ve anormal sürekli hareket yüklenmeleri el parmak hareketlerini elde eden tendon dediğimiz yapıların etrafını saran kılıfların içinde takılmalara niçin olmaktadır.

Tetik parmak denilen bu takılma artışı bir süre sonrasında el parmaklarında bilhassa sabahları artan kilitlenme ve ağrılı hareket zorluklarına kadar gidebilen hasarlanmalara niçin olmaktadır. Gene dirseğin uzun süre masa üstünde durağan(durgun) kalması ve dirseğin iç tarafınca geçen sinirin aşırı ve sürekli basılara uğraması gene masa başı çalışanlarının problemlerinden birisidir. Dirsek seviyesi sinir basısı bilhassa dördüncü ve beşinci parmaklarda uyuşukluk şikayetlerine yol açmakta ileri vakalarda elin fonksiyon bozukluklarına niçin olmaktadır.

EL VE EL BİLEĞİ HASTALIKLARININ GELİŞİMİNDE ETKİLİ FAKTÖRLER 

“Teknolojik gelişmelerle beraber kullandığımız cihazlar el ve el bileğimize zarar verip ağrılı kullanım sorunları oluşturuyor mu?” diye yönelttiğimiz El ve Mikrocerrahi Uzmanı Prof Dr Bülent Özçelik, “artık bunu biliyor ve kabul ediyoruz” diyor.

PEKİ ÇÖZÜM NEDİR?

Çözüm, kullanım pozisyonlarının zorlayıcı olmaktan çıkarıp ergonomik çözüm şekillerinin bulunması; kullanım ve dinlendirme süreleri mevzusunda kendimizce düzenleme yapılıp uygulanır hale getirilmesi ve kullananların da bu cihazları daha kısa süreli vakit dilimlerine ayırarak dikkatli ve özenli vakit ayarlamalarını yapması olacaktır.

El bileği ağrıları ya eklem içinde yer edinen yapılara bağlı ya da eklem dışı sebeplere bağlı oluşabilir. Eklem içi ağrı sebepleri içinde el bileğinin ufak kemiklerini bir arada tutan bağların yaralanması, el bileği ile önkol kemikleri içinde yer edinen menisküs denilen yumuşak dokunun yırtılması, el bileği kemiklerinin travma ile kırılması ve gene çeşitli nedenler ile dolaşımlarının bozulması ve gene eklem kaynaklı içi sıvı dolu kistlerin oluşumu sayılabilir.

EL BİLEĞİ BAĞ YARALANMALARI NASIL OLUŞUR, TEDAVİSİ NEDİR? 

El bileği parmaklar ve el bileği içinde geçiş görevi üstüne alan ve 8 tane ufak kemikten oluşan bir yapıya haizdir. Hareketler esnasında bu kemiklerin uygun pozisyonlarda tutulabilmesini elde eden bağlarla birbirlerine bağlanırlar. Çıkık ve kırıkla birlikte bağ yaralanmaları oluşabileceği benzer biçimde kırık oluşmadan da bağ yaralanması saptanabilir Travma sonrası kırık olmadan oluşan bağ yaralanmaları çoğu zaman dikkate alınamaz ve ilerde daha ciddi problemlere yol açabilir. El bileğini fazlaca sıkıntılı hareketlerde kullanmayan ofis çalışanlarında da herhangi bir travma olmaksızın bağ yaralanmaları oluşumu görülebilir. Bunun sebebi uzun süre sürekli zorlayıcı pozisyonlarda el bileğinin kullanılmasıdır.

El bileği üst tarafında duyarlılık saptanır. Bilhassa el bileğinin yukarı hareketlerinde ağrı artar ve bir cimin itilmesi yada el bileğinin bir yere dayanarak zorlanmasında ağrı oluşumu görülür.. Kimi zaman el bileği hareketleri esnasında anormal sesler mevcuttur. Röntgen incelemesi yapılarak el bileği kemikleri arasındaki dizilim ve pozisyon değişimleri incelenir. MR görüntülemesi ve bilgisayarlı tomografi tetkiklerinin yapılması tanı için gereklidir.

Tedavi el bileği ateli kullanımından cerrahiye kadar uzanan çeşitlilik gösterir. El bileği artroskopisi (kameralı system ile el bileğinin kapalı yöntem ile incelenmesi) el bileği üstünden ufak delikler açılarak bir tanesinden kamerasiğerlerinden hususi yapılmış cerrahi aletler ile girilerek el bileği içyapılarının incelenmesidir. El bileği artoskopisi el bileği bağ yaralanması kabul edilen hastalara yapılması ihtiyaç duyulan bir incelemedir. El bileği artoskopisi ile bir çok vakit eklem içi yapıların tedavisi ve çözümü sağlanabilir. Hasralanma miktarı fazlaca olmayan erken evrelerde tedavisi bir çok vakit kapalı kameralı yöntemler ile sağlanabilir ve ekleme ulaşmak için yapıların fazlaca hasarlanmaması sebebi ile hem hastanın ameliyat sonrasında ağrıları daha azca olur, hemde iyileşmesi fazlaca daha kısa sürede gerçekleşir.

Uzun süre ilkin oluşmuş ve artık el bileği kemiklerinde belirgin yer değişimleri oluşmuş sürekli el bileği ağrısı ile başvuran hastalarda ilkin artroskopik olarak kıkırdak hasarının oluşup oluşmadığına, bağın ne derecede yaralı olduğuna ve kemiklerin pozisyonuna bakılır. Kapalı yöntemler ile çözüm bulunamayan vakalarda Cerrahi olarak pin, vida uygulama edilebilir, başka yerden alınan bağlar yardımı ile fazlaca çeşitli bağ onarımları yapılabilir.

El bileği kemiklerinin bir kısmının birbiri ile dondurulması( birleştirilmesi) mühim tedavi seçeneklerindendir. Eğer kıkırdak hasarlanması var ise yada daha ilkin meydana getirilen tedaviler başarısız olmuş ise el bileğinin tamamen dondurulması, üst sıra kemiklerin çıkarılması (proksimal row karpektomi), yada son yıllarda geliştirilen ve uygulanmaya süregelen el bileği protezleri tedavi seçenekleri arasındadır. Hastalığın bu evrelere gelmemesini sağlamak için erken evrelerde ne olursa olsun tedavinin doğru şekilde yapılması gerekmektedir. Mesele ufak gözükse bile bilhassa gecikmiş vakalarda çözümü sağlamak oldukça güç olabilir.

EL BİLEĞİNDE DE MENİSKÜS YAPISI VAR MI? YIRTIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR? 

El bileği menisküsü el bileğinin en mühim yapılarından bir tanesidir. Dışarıda ulna dediğimiz kemikle içeride radius dediğimiz kemik içinde bir bağ oluşturur. İki kemiğin rotasyon hareketlerinde bir arada kalmasını sağlayarak uyumlu bir halde hareketini elde eden ana etkenlerden bir tanesidir Aslına bakarsak menisküs yapılarının genel özelliği eklem yüzeyini daha geniş yaparak eklem hareketlerinin daha rahat olmasını sağlar. Aynı dizde olduğu benzer biçimde etraftan beslenen bir yapıdır. Bu yüzden yırtık olursa iyileşmesi de fazlaca zor. Menisküs yırtığı olduğu vakit bilhassa beşinci parmak tarafında ağrılar oluşur ve şahıs elini her döndürdüğü vakit hasta ağrı hisseder ilerleyen zamanda el bileği sürekli ağrılı bir hal alır.

Eskiden açık cerrahi yollar ile tedavi edilen bir çok hastalık benzer biçimde el bileği menisküs yırtığıda kapalı kameralı yöntem ile fazlaca rahat şekilde tedavi edilebilir hale gelmiştir. Çoğu zaman el bileği menisküs ortasında oluşan yırtıkların tedavisi yırtık olan kısımın çıkarılıp o bölgenin temizlenmesi ile yapılır fakat meuskus yapısının cilde yakın çevre kısımındaki yıtıklarda onarım edilmesi gene kapalı ameliyat şekilleri ile sağlanabilmektedir.

EL BİLEĞİ KİSTİ NEDİR? NEDEN OLUŞUR? 
Eklem kapsülü, tendon yada tendon kılıfı üstünden çıkan içi jel kıvamında bir sıvı ile dolu kistik yapıdaki iyi huylu kitlelerdir. Daha fazlaca eklem kapsülünün zayıf olduğu bölgelerden eklem kapsülünün yukarı doğru fıtıklaşarak içine eklem sıvısı ile dolması ile oluşur. Eklem sıvısının fıtıklaşan kapsülün içine girip çıkması sebebi ile şişliğin sertliği ve büyüklüğü günden güne değişimler gösterir.

Çoğu zaman 20-40 yaş içinde ve daha fazlaca hanımlarda görülür. Tek bir kist şeklinde ve çoğunlukla el bileği ve eldeki belli yerlerde çıkmakla birlikte, el ve el bileğinin derhal her ekleminde yerleşebilir. Ganglion el bileğinin sırtında, el bileğinin iç yüzünde, avuç içinin parmaklara yakın kısmında ve parmakların en uç eklemleri hizasında, hatta ayakta oluşabilir.

Kist tekrarlayan ufak travmalar sonrası oluşabilir. Hastanın mesleği ile direkt bir ilişki yoktur. Ansızın ortaya çıkabileceği benzer biçimde aylar içinde yavaşça gelişebilir. Şişlik dinlenme ile azalıp aktivite ile artabilir. Kimi zaman kistin patlaması sonucu tamamen ortadan kalkabilir. Fazla büyüyen kistler eklem hareketleri esnasında ağrıya niçin olabilir. Bu kistler fena huylu değildir, başka bölgelere yayılmaz.

Alttaki eklem mekanik patolojilerini ve kemik lezyonlarını ekarte etmek için radyolojik incelem yapılması faydalıdır. Aslına bakarsak ağrı devamlı kist sebebi ile oluşmaz. Kimi zaman altta yatan bağ yaralanması ağrının aslolan sebebi olabilir. Bu ayrımın fazlaca iyi yapılması; şüpheli durumlarda MRI denen bilgisayarlı film tetkikinin eklenmesi yararlı olabilir. Operasyon sonrası gerilemeyen ağrının en sık rastlanan sebebi tanı konmayan bağ hasarlanmalarıdır.

Tedavi bir çok hastada gözleme almak yönünde olmalıdır. Çoğu zaman süreç kitlenin azalıp çoğalması setleşip yumuşaması ile seyreder. Kitleler bir çok vakit ağrısız olarak seyreder. Bazıları vakit içinde kaybolabilir. Kist ağrılı hale vardığında; hareketler ve fonksiyonlarda kısıtlanma meydana vardığında; fazlaca aşırı şişlik oluşup güzel duyu olarak fena görünüm oluştuğunda cerrahi tedavi uygulanmalıdır. Cerrahisi basite alınmamalı uygun anestezi ve cerrahi ortamda kanamasız şekilde yapılması kistin yine oluşumunun engellenmesi bakımından önemlidir.

Cerrahi ne kadar dikkatli yapılırsa yapılsın belli oranda tekrarlama riski vardır. Kistin nüks ihtimalini en aza indirmek için köken almış olduğu eklem aralığına kadar ulaşmak ve burada bir pencere oluşturarak çıkarmak gerekir Son yıllarda kistlerin tedavisi gene kapalı yöntemlerle yapılmaktave dokulara daha azca zarar verildiği için iyileşme süratli olmakta yine oluşma oranı düşmektedir. Bununla beraber kapalı yöntem ile altta yatan bağ yapılarının değerlendirilmesi yapılabilmekte ve ağrının oluşum sebebinin tespıiti sağlanabilmekte ve tedavis yapılmaktadır.

 EL BİLEĞİNDEKİ KİSTİ TEDAVİSİ 

El bileğinin iç tarafında oluşan kistler çoğu zaman damarların etrafını sararlar bu kistlerin eksizyonu esnasında damarların güzelce ayrılıp herhangi bir zarara uğratılmadan kistin çıkarılması gerekir. Bu devamlı kolay olmaz, damarla kist içiçe girmiş olabilir. Kimi zaman parmakların bükülmesini elde eden kirişlerin üstünde yeralan ve hareketin aksını düzenleyen köprülerin üstünde de kkistler oluşmaktadır. Bunlar kimi zaman üstünden geçen sinire basısı sebebi ile fazlaca ağrılı olabilmektedirler. Bu tip kistler genel anlamda gerilemezler.

Cerrahi olarak kitlenin çıkarılması en iyi tedavi yöntemidir. Kimi zaman el bileği iç tarafında kirişler ve ana sinirlerin geçmiş olduğu tünel tabanında eklem fıtıklaşması olabilir ve sinire ciddi bası oluşabilir. Ani olarak kısa zamanda sinir sıkışması olan olgularda şüphelenmek, gereğinde bilgisayarlı film çektirmek gereklidir. Eğer incelem yaptırma imkanı yoksa, en azından sinir gevşetme ameliyatlarında tünel tabanını dikkatlice değerlendirmek gerekir.

Ne olursa olsun hastaya yapılacak tedaviler hakkında detaylı bilgilendirmeler yapılmalıdır. Kimi zaman hastanın birden fazla operasyona ihtiyacı olabilir. Bir çok meydana getirilen tedavi ile beraber ağrılar hafifler hareket kısıtlılıkları içinse yoğun fizik tedavi uygulamaları gerekebilir: