Uzman Klinik Psikolog İrem Göncüoğlu mevzu hakkında bilgiler verdi.
2020 senesinde yaşamımıza giren pandemi kelimesi her fert için değişik anlamlar taşıyor. Kimisi için travma ve kaybı çağrıştırırken bir taraftan acaba önlenebilir miydi? Acaba kaçınılabilir miydi? şeklinde acabalar ve keşkeler ruhsal açıdan oldukça zarar verici şekilde deneyimleniyor. Ani ve beklenmedik ölümler, kişiler arası temassızlık ve birbirinden uzaklaşma hali bireylerin yakınlarıyla vakit geçirmesini, paylaşımlarını engellemiş olan karantina önlemleri toplu bir travma ile hazırlıksız şekilde yüzleşmeye sebep oldu. İçerisinde yalnızlık, korku ve umarsızlık duygularını barındıran bu travma ise geçmişten gelen, aktarılan, derinlerde olan öteki tüm kaygı ve korkuların tetiklenerek açığa çıkmasına sebep oldu. Bu süreçte açığa çıkan duygularla ise her insanın başa çıkma yolu da oldukça farklıdır.
Bireyler, üstünde denetim sağlayamadığı herhangi bir durumla yüzleştiğinde elinden gelen bir şey olmadığında çaresiz, savunmasız ve korunaksız hissedebilir. Tüm bu duygular baş gösterdiğinde ise bireylerin yitik ve yasa verdiği tepkilerde değişimler görülebilir. Bu tepkiler ile yüzleşmek ise oldukça zor olsa gerek. Bu sebeple aslına bakarsak pek oldukca insan yalnızca bir yakınını kaybetmedi; bununla birlikte kendiliğinden de bir şeyler kaybettiğini bu süreç içinde hissetti.
İlave olarak, güvensizlik, tekinsizlik içeren belirsiz bir salgın ile karşı karşıya gelmek yaşam stresini arttırarak mevcud yaşam düzeninin sekteye uğramasına, içe çekilmeye, içe çekilirken toplu aile ve dost buluşmalarından, toplumsal yaşamdan uzaklaşmaya sebep oldu. Hepsi ile başa çıkabilme kapasitesi anlamına gelen ve bu süreçte çokça sınanan dayanıklılık ise bu yoğun strese karşı bir çok vakit yetersiz kaldı. Birçok hastalığın ortaya çıkması, insanların iş ve toplumsal hayatlarından uzak kalıp kendi bedenlerine yönelmeleri ve gövde sinyallerine kulak vererek çeşitli ağrılar hissetmeye başlamaları ile oldu. Bu durumda harcama alışkanlıkları, finansal stres, yaşam konforu ve daha birçok etkenin değişmesiyle deneyimlenen ruhsal etkisinde bırakır kaçınılmaz ve her geçen gün artmaya devam ediyor.
Stres, korku, yitik, belirsizlik, umarsızlık, tükenmişlik, yalnızlık, ayrılık, yas ve tüm bu negatif duygularla başa çıkabilmek adına başvurulan uyumsuz ve sağlıksız davranışlar, azalan fizyolojik aktivite, düzensiz uyku, istenmeyen kilo alımı ve bağımlılıklarda artış gözlemleniyor. Kişinin karşılaşmış olduğu durum ile baş etmeye yönelik dayanıklılık becerisi kafi gelmediğinde tüm bu negatif etkilerin, bireylerde hastalık ve çeşitli emareler şeklinde yaygın halde görülmesiyle sonuçlanıyor. Baş edebilen, dayanıklılığı yüksek kişilerin ise bu deneyimi bir gelişme, öğrenme olarak görme ve uyum sağlama mevzusunda yetenekli oldukları görülüyor.
Dayanıklılık, karşılaşılan zorlukları ve stres etkenlerini ortadan kaldırmasa da yaşanmış olan negatif süreç ile ilgili stres kaynaklarının tesirini azaltabilmektedir. Peki dayanıklılık pandemi ve sonrasın da deneyimlenen tüm bu negatif duygular ile baş etmede kafi gelmediğinde ne yapılmalı?
Öncelikli olarak deneyimlenen yoğun endişenin neyden kaynaklandığının araştırılması, “ben neyden dolayı kaygılanıyorum?” sorusunun cevabının aranması; sürecin korkutan yanlarının bilincinde olunması, kişinin kendi içinde bir keşfe çıkması yararlı olacaktır. Bu bulgu ise kendinize vakit ayırma, kendi kendinize kalıp ruhsallığınızın bu yanına da temas etme sonucu kendinize kulak verme ile gerçekleşir. Anormal durumlar karşısında düzgüsel tepkiler verilmesi beklenmediği şeklinde, kişinin kendisinden bunu bekleme hali, bu beklentinin gerçekleşmediği her an kaygının daha da artması ve çıkmaza girmeyle sonuçlanır. Bu yüzden tüm bu tepkilerin anormal bir tesir sonucu oluştuğu, hissedilen duygu ve girilen ruh halinin düzgüsel olabileceği, şu anda dünya üstünde birçok insanoğlunun benzer süreçlerden geçmiş olduğu, benzer zorlukları deneyimlediği kendinize hatırlatılması gereklidir. Negatif duygulara yer açmak, bu duyguları deneyimlemek bir sonraki duygunun gelişinde hazırlıksız olmamayı, başa çıkma yollarının geliştirilmesini elde edecektir. İlişkilere tekrardan yatırım yapmak ise normalleşmeye geçişi sağlayarak kişinin dışarıya tekrardan yüzünü dönmesine destek olacaktır. Şahıs, kendisine neyin iyi geldiğini araştırarak kendiliğine dair farkındalığını artırmalıdır. Yaşanılan bu süreçlere anlayış göstermek, etken olmak, keyif veren aktivitelerin belirlenerek bunların artırılmasının sağlanması pozitif tesir gösterecektir. Bu süreçte benzer duygu ve durumlar ile karşılaşıldığında, baş etmek zorlaştığında bir uzmandan destek almak oldukça yararlı olacaktır.
